საქართველოს ქალაქების შესახებ

Tbilisi

aRmosavleT saqarTveloSi, mdinare mtkvris napirebze mdebareobs zRapruli qalaqi Tbilisi, romelsac CrdiloeTiT saguramos qedi esazRvreba, aRmosavleTiT - ivris zegani, xolo dasavleTiTa da samxreTiT - TrialeTis qedi.

arqeologiuri gaTxrebiT dasturdeba, rom Tbilisis teritoria dasaxlebuli yofila jer kidev Zv.w. IV aTaswleulSi. uZvelesi wyaroseuli moxsenieba ganekuTvneba IV s. II naxevars, roca am adgilebSi mefe varaz-bakuris dros cixe aages. IV s. dasasruls Tbilisi sparseTis moxelis - pitiaxSis rezidencia gaxda, V s. ki kvlav qarTlis mefeTa xelSi gadavida. vaxtang gorgasalma Tbilisi aRadgina da gaaSena, amitomaa igi miCneuli qalaqis damaarseblad. erTerTi legendis Tanaxmad, Tbilisis teritoria tyiT yofila dafaruli. mefe vaxtang gorgasals nadirobisas Sveli dauWria, romelic cxel wyaroSi ganbanila da gankurnebuli gaqcevia monadireebs. cxeli wylis samkurnalo Tvisebebisa da adgilis xelsayreli mdebareobis gamo mefes tye gaukafavs da qalaqi gauSenebia. saxeli tfilisi (,,Tbili”, ZvelqarTulad ,,tfili”) mineraluri wyaroebis gamo uwodes qalaqs.  misma memkvidrem, daCi pirvela ujarmelma VI s. damdegs daasrula qalaqis zRude-galavnis ageba da mamis anderZis Tanaxmad, sataxto qalaqi mcxeTidan TbilisSi gadmoitana. Mmale aq gadioda mniSvnelovani savaWro gzebi aRmosavleT amierkavkasiisa da wina aziisaken. Tbilisi TandaTan Sua aRmosavleTis erTerTi mniSvnelovani centri gaxda. VI s. bolodan iwyeba mravalsaukunovani brZola TbilisisaTvis. am droidan moyolebuli Tbilisi gamudmebiT momxvdurTa agresiis msxverpli iyo. aq xan sparselebi, xan arabebi, xan Turq-selCukebi da xanac monRolebi batonobdnen. XII-XIII ss. Tbilisi ekonomiurad Zlieri da mravalerovani qalaqi iyo. 1922-1936 wlebSi Tbilisi amierkavkasiis dedaqalaqic iyo. igi dResac umniSvnelovanesi indusrtiuli, socialuri da kulturuli centria kavkasiaSi.

Tbilisis mniSvnelovani wiaRiseulia gogirdwyalbadiani Termuli mineraluri wyali, romelic mraval adgilas gadmodis qalaqis Zvel ubnebSi mtkvris orive mxares. maT bazaze ZvelTaganve mowyobilia abanoebi.

TbilisSi zomierad Tbili stepuridan zomierad notio subtropikulze gardamavali havaa. qalaqis farglebSia mtkvris Senakadebi: diRmiswyali, vere, wavkisiswyali, gldanisxevi da loWini. Tbilisis farglebSia aseve samgoris sarwyavi sistema, Tbilisi wyalsacavi, lisisa da kus tbebi.

Tavisi kulturuli Zeglebisa da sxva RirsSesaniSnaobebis wyalobiT Tbilisi msoflios kulturulad mdidari qalaqebis ricxvSi Sedis.

RirsSesaniSnaobebi:

“Zveli Tbilisi” qvisa da aguris saxlebiT, xis wvril sayrdenianin aivnebiT

nariyalas (Suriscixis) nangrevebi (IV-VIIIss.)

qveynis gamoCenil moRvaweTa panTeoni – didube, mTawminda

gogirdis abanoebi

z.faliaSvilis saxelobis operisa da baletis saxli (1851w.)

dedofal darejanis sasaxle (1776w.)

noraSeni (1793w.)

griboedovis saxelobis rusuli dramaturgiuli Teatri (1845)

rusTavelisa da marjaniSvilis saxelobis Teatrebi

sajaro biblioTeka

Tojinebis Teatri

kavkasiis armiis yofili Stabi (1824w.)

filarmoniis sakoncerto darbazi (1978w.)

mTawminda, romelzec ganfenilia kulturisa da dasvenebis parki

Tbilisis taZrebi

abo Tbilelis saxelobis

wm. aleqsandre nevelis saxelobis samlocvelo

amaRlebis saxelobis 4 eklesia

wm. andria pirvelwodebulis ( lurji monasteri)

wm. anton martyofelis

wm. asi aTasi mowamis

macxovris aRdgomis

wm. barbares saxelobis 7 eklesia

wm. mRvdelmTavar gabrielis (qiqoZe) saxelobis samlocvelo

wm. gabriel mTavarangelozis 4 eklesia

wm. giorgis saxelobis 15 eklesia (maT Soris qaSveTi)

wm. gobron miqaelis saxelobis

wm. daviT winaswarmetyvelis ( mefsalmunis) saxelobis

wm. Tamar mefis saxelobis

wm. didmowame Teodore tironis saxelobis

kviracxovlobis (wm. mociqul Tomas saxelobis)

wm. ilia winaswarmetyvelis saxelobis 3 eklesia

wm. ilia marTlis saxelobis 2 eklesia

wm. ioane naTlismcemlis  Sobis saxelobis dedaTa monastery

wm. ioane RvTismetyvelis saxelobis  (rusuli)

wm. kvirikesa da ivlitas saxelobis

wm. marTali lazars saxelobis

wm. mama daviTis (garejelis) saxelobis

wm. mariam megviptelis saxelobis

wm. marines saxelobis 3 eklesia

macxovris Sobis eklesia

wm. mTavarangelozTa saxelobis 2 eklesia

wm. mirianisa da nanas saxelobis 2 eklesia

mirqmis eklesia

wm. nikolozis saxelobis 5 eklesia

wm. ninos saxelobis 6 eklesia

ormoc wamebul sebastianelTa saxelobis

wm. panteleimonis saxelobis 3 eklesia

wm. qeTevan wamebulis saxelobis 3 eklesia

yovladwminda RvTismSoblis miZinebis saxelobis 2 eklesia

RvTismSoblis Sobis saxelobis 4 eklesia

iveriis RvTismSoblis xatis saxelobis 2 eklesia

karis yovladwminda RvTismSoblis saxelobis

RvTismSoblis taZrad miyvanebis saxelobis 2 eklesia

yazanis yovladwminda RvTismSoblis xatis saxelobis ( mSenebare)

yovladwminda RvTismSoblis xarebis

cxra yrma kolaelTa

jvarTamaRlebis

jvaris mama

wm. mariamis igive anCisxatis eklesia(VI-XVIss. qalaqSi uZvelesi)

wm. daviTis taZari (XIX ss.)

fericvalebis dedaTa monastery (XVIIIs.)

mamaTa moqmedi monastery beTania (XII-XIIIss.) dedaqalaqidan 20km.

manglisis moqmedi taZari (V-XIss.) Tbilisis samxreT-dasavleTiT 60km.

muzeumebi

saqarTvelos xelovnebis muzeumi oqros fondiT, mefisnacvlis sasaxle (1969w.),

xelovnebis muzeumi (zubalaSvilevbis sastumros SenobaSi), kus tbasTan mdebare xalxuri arqiteqturis muzeumi Ria cis qveS, Tbilisis pasaJi (1901-1902ww.), Zveli galerea erekle II-s quCaze, saqarTvelos istoriis muzeumi (1929w.), abreSumis muzeumi, qarTveli ebraelebis muzeumi.

Zeglebi

wm. nino, qarTlis deda, 300 aragvelis monumenti, SoTa rusTaveli (1942w.), z. faliaSvili (1972w.), niko firosmani (1975w.), daviT guramiSvili (1965w.), akaki wereTeli (1955w.), merab mamardaSvili (2001w.), a.s. griboedovi (1961w.).

skulpturebi

“mzeWabuki”- sportis sasaxlis win

kompozicia “berikaoba” (“gadacmuli”) sabavSvo gamofenis win

mcxeTa

dedaqalaqis CrdiloeTiT 20 km.-Si mdinareebis, mtkvrisa da aragvis SesarTavTan mdebareobs Zveli qarTuli samefos, iberiis dedaqalaqi mcxeTa. igi 800-ze meti wlis ganmavlobaSi iberiis samefos politikur, ekonomikur da religiur centrs warmoadgenda. Zv.w II s. am mdinareebis velebze dasaxldnen adamianebi da Seqmnes didi kultura. Zv. w. III s. dasawyisSi farnavaz mefem daaarsa qarTuli samefo da mcxeTa mis dedaqalaqad gamoacxada. mcxeTa did saqaravno gzajvaredinze mdebareobda. igi iyo mniSvnelovani savaWro qalaqi kaspiisa da Sav zRvebs Soris abreSumis gzaze.

qalaqi warmoadgens Ria muzeums. igi Cveni qveynis sulieri centri iyo. winaqristianul periodSi aq idga armazis, zadenis, gaimis ainanas, dananas da afrodites kerpebi. mcxeTaSi Tavmoyrilia didi istoriuli mniSvnelobis mqone sxvadasxva epoqis arqeologiuri Zeglebi. bevri istoriuli Zegli iuneskos kulturul memkvidreobas ekuTvnis.

RirsSesaniSnaobebi:

jvris monasteri (585-604 ww.)

sveticxovlis sakaTedro taZari (1010-1029ww.), romelic dgas saqarTveloSi pirveli qristianuli eklesiis (IVs.) adgilas, romelic aRmarTuli iyo qristes kvarTSi gaxveul wm. sigonias saflavze.

samTavros monasteri, sadac ganisvenebs mefe miriani, misi meuRle nana da wmindani beri gabrieli

mWvimis monasteri (VIs.)

quTaisi

imereTis mxaris administraciuli centri - quTaisi saqarTvelos erT-erTi uZvelesi da ulamazesi qalaqia Tavisi uwindeli viwro aRmarT-daRmarTi quCebiT da Zveli xidebiT.  igi mdinare rionis orive napirzea gaSenebuli. qalaqis mosaxleoba Seadgens 216 aTass. igi moicavs 60 kvadratul kilometrs.

quTaisis dokumenturi istoria iwyeba Zv.w.III saukunidan. mis saxels ukavSirdeba argonavtebis laSqroba kolxeTSi. antikuri avtorebi mas Zveli kolxeTis samefos (Zv.w. VIII s.) dedaqalaqad  moixsenieben. quTaisis Zveli saxelebia: aia, quTaia, kitea, quTaTisiumi.

Sua saukuneebSi qutaisis saxeli ukavSirdeboda davit aRmaSeneblis mefobas, axal epoqaSi – a. wereTlis, z. faliaSvilis , k. marjaniSvilis moRvaweobas. VIII-XIX ss. quTaisi dasavleT qarTuli saxelmwifos (mogvianebiT imereTis samefos) kulturuli centri iyo. oficialurad qalaqad gamocxadda 1811 wels.

RirsSesaniSnaobebi:

md. rionis sanapiro “gadmokidebuli verandebiT”

istoriul-eTnografiuli muzeumi

faliaSvilis saxl-muzeumi

suraTebis galerea

bagratis taZris nangrevebi (X-XIss.), romelSic fici dado davit aRmaSenebelma

gelaTis monastery (XIIs.) da gelaTis academia (XIIs. dasaw.)

baTumi

qalaqi baTumi mdebareobs aWaraSi, Savi zRvis sanapiroze, kaxabris dablobze, zRvis donidan 2-3 metris simaRleze. qalaqi gadaWimulia Crd. aRmosavleTidan samx. dasavleTisaken 7 km.-ze. baTumis ZiriTadi nawili samxreTidan ekvris yures, Crd. aRmosavleTiT ki mdinareebis – barcxanisa da yoroliswylis sanapiroebze iSleba. igi msxvili saerTaSoriso navsadguria Savi zRvis samxreT-aRmosavleT sanapiroze.

pirveli cnobebi baTumis Sesaxeb aristoteles naSromebSi (berZeni filosofosi,  Zv.w. IVs.) gvxvdeba, romelic baTums “baTusis” saxeliT moixseniebs (berZn. ,,Rrma”). baTumsa da mis midamoebSi aRmoCenili arqeologiuri masala adasturebs, rom es adgilebi jer kidev Zv.w. II-I aTaswleulebSi iyo dasaxlebuli da aqaur mosaxleobas savaWro urTierTobebi hqonda mezobel xalxebTan. Tamaris cixed wodebuli borcvi, romelic yoroliswylis xeobaSi mdebareobda, im dros ekonomikur da kulturul centrs warmoadgenda. II saukuneSi, romis imperator adrianes dros baTumSi romaelTa samxedro banaki idga.

baTumSi  hava zRvis notio subtropikulia. aq zamTari Tbilia, zafxuli - cxeli. ianvarSi saSualo temperatura 7,1°C,agvistoSi ki 24-26°C-ia. aq xSiria kokispiruli wvima, Tovli iSviaTad modis da male dneba. baTumSi da mis midamoebSi gavrcelebulia mravalnairi subtropikuli mcenare, gvxvdeba agreTve citrusovani mcenareebic. gorakebi kolxuri bunebrivi tyiT aris dafaruli. baTumSi aris tba (0,06km2).

RirsSesaniSnaobebi: 

delfinariumi

sazafxulo Teatri

“momRerali fantanebi”

baTumis botanikuri parki ( 500-mde saxeobis subtropikuli mcenare)

zRvispira parki palmebis zoliT